Vondsten.be - MEDEA | Uit de Achttiendaagse Veldtocht... 15 identificatieplaatjes

Wat zijn ze en waar dienen ze voor?

Op het einde van de negentiende eeuw ontstonden Belgische immatriculatieplaatjes, beter bekend als dogtags. Deze identificatieplaatjes voor militairen werden gedragen aan de nek, later aan de pols.

Voor de Eerste Wereldoorlog werden druppelvormige, aluminium plaatjes gedragen met een plat lint rond de nek. Hierop waren naam, eenheid en nummer te lezen. In 1915 werd het Franse model uit 1881 ingevoerd, dit was een ovaalvormig plaatje dat rond de pols werd gedragen. Tijdens het interbellum werd een nieuw systeem uitgewerkt om de plaatjes te personaliseren en veranderden ze ook van uitzicht. Het nieuwe systeem had een stamnummer dat samengesteld was door twee groepen van cijfers. De eerste groep van drie cijfers verwees naar een eenheid of korps en de laatste groep van vijf cijfers was het volgnummer. Dit systeem bleef in gebruik tot 1940. Het uitzicht van de plaatjes veranderde daarbij ook van ovaalvormig naar ruitvormig.

Foto: https://www.vondsten.be/finds/148174

Zoals te zien is op de foto’s van de plaatjes die begin WOII gebruikt werden, bevindt er zich een stippellijn in het midden van de plaatjes. Zo kon bij overlijden een helft worden afgebroken om mee te nemen naar familie en bleef de persoon nog altijd identificeerbaar door de andere helft die achterbleef.

Foto: https://www.vondsten.be/finds/120089

Deze dogtags verschillen aanzienlijk van uiterlijk met de bekende Amerikaanse rechthoekige dogtags uit de Tweede Wereldoorlog. Deze werden ook rond de nek gedragen aan een ketting.

Foto: https://www.archives.gov/research/recover/wwii-id-tags

15 plaatjes op dezelfde plek?

De relatief grote groep van vijftien plaatjes waar deze blog om draait zijn allemaal gevonden door metaaldetectorist Joris Bostyn op eenzelfde locatie rond Oudenaarde. Jef Bogaert (detectorist en connaisseur WOI en WOII-materiaal en geschiedenis) vermoedt dat deze plaatjes iets maken hebben met de Achttiendaagse Veldtocht (10 mei 1940 – 28 mei 1940).

Duitsland had zijn belofte om de Belgische neutraliteit te eerbiedigen vernieuwd aan het begin van de oorlog maar deze geschonden door een voorbereide intrede te doen op Belgisch grondgebied. Dit mondde uit tot de Achttiendaagse Veldtocht waar ook de Fransen en Britten de Belgen te hulp kwamen.

Vanaf de vroege uren van 10 mei 1940 werd er hevig gevochten in België. Alle belangrijke spoorweg- en wegenknooppunten, vliegvelden evenals troepen- en vluchtelingenbewegingen werden zwaar gebombardeerd of met machinegeweren beschoten. In tegenstelling tot wat de Duitsers beweerden, werden vluchtende burgers voortdurend en opzettelijk aangevallen om troepenbewegingen te belemmeren. Dat was een duidelijke schending van de oorlogswetten. Ook in de omgeving rond Oudenaarde werd er gevochten en gebombardeerd. De gevechten zouden pas op 28 mei, achttien dagen later, ophouden. Op deze datum gebeurde de capitulatie van het Belgische leger.

De plaatjes werden op verschillende plaatsen op eenzelfde veld gevonden, wat meerdere dingen kan betekenen:

De mannen in kwestie zijn misschien gestorven en werden dus begraven door hun mede-soldaten. Dit lijkt toch onwaarschijnlijk aangezien er door Jef Bogaert rigoureus werd gezocht in het Belgian War Dead Register (WOII) van het War Heritage Institute. De namen en informatie op de plaatjes leverden niet meteen gesneuvelde soldaten op. Daarbij zijn veel plaatjes nog volledig en is het mogelijk dat er sommigen doormidden braken door slijtage in de grond.
Meer waarschijnlijk maar ook niet zeker is dat de mannen in kwestie bewijs lieten verdwijnen omdat ze wisten dat het Duitse leger eraan kwam. In Nederland is een gelijkaardige vondst gedaan toen men in totaal 260 plaatjes ontdekte in iemands tuin. Hoewel het lijkt op dezelfde soort situatie het toch niet helemaal vergelijkbaar. In het Nederlandse geval werden de naamplaatjes begraven in de tuin van een voormalig commandant. In het geval van Oudenaarde waren de plaatjes meer verspreid en niet per se op een privéterrein begraven of achtergelaten. Vanop kaarten blijkt dat het stuk land waarop de dogtags gevonden werden ook in 1940 een veld was. Mogelijk werden de plaatjes doorheen de jaren verspreid door een ploeg en waren ze destijds toch als groep begraven. Het zou dus wel kunnen dat de plaatjes in beide gevallen verborgen werden ter bescherming van de identiteit van soldaten en hun families.
Er werden naast de plaatjes ook een hoop ander materiaal gevonden zoals gespen en andere gebruiksvoorwerpen van soldaten. Dit doet Jef dan weer (zeer voorzichtig) vermoeden dat deze soldaten toch op een of andere manier verzameld waren of mogelijk samengedreven op dit veld. We wachten nog op bevestiging of meer informatie vanuit het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis.

Het identificeren van identificatieplaatjes...

...blijkt ondanks de vele info die er op staat toch niet zo gemakkelijk. Ze veranderden namelijk vaak doorheen de jaren en ook tijdens de oorlog zelf. Wat deze vondsten wel zeer interessant maakt, is dat de plaatjes nog bijna allemaal volledig zijn met duidelijk leesbare namen en cijfers. Hierdoor kan er toch enig onderzoek gedaan worden naar de oorsprong van de plaatjes en kunnen hun eventuele nabestaanden gezocht worden. Zoals gezegd heeft Jef Bogaert de namen getoetst aan verschillende registers, maar vond op basis van namen en nummers geen enkele persoon terug. Hierdoor werd het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis gecontacteerd en hopen we op een positief antwoord om eventuele nabestaanden terug te vinden maar mogelijk ook om beter te begrijpen wat deze plaatjes nu precies op dat velden deden. Zodra we meer info vinden of een update hebben zal dit bericht aangepast en aangevuld worden.

Wij zouden alvast graag Joris Bostyn, de metaaldetectorist die de dogtags heeft gevonden en geüpload op vondsten.be, en Jef Bogaert, die ons doorheen het onderzoek telkens heeft geholpen met informatie en inzichten, hartelijk bedanken.

Heb jij ook dogtags, WOI of WOII vondsten in je collectie of ben je geïnteresseerd om mee te doen aan gelijkaardig onderzoek? Aarzel dan niet om je vondsten te uploaden op vondsten.be of ons te contacteren via info@vondsten.be!

Hieronder vind je een lijst van alle voorlopig geüploade dogtags uit Oudenaarde. Onder elke link staat ook een transcriptie van wat er op het plaatje staat, of toch in hoeverre wij het kunnen lezen. Herken jij nog meer letters of heb je meer informatie? Laat het ons weten!